Marmurowy
obelisk na cokole z popiersiem Tadeusza Kościuszki; stojący obecnie w parku
pałacowym Małachowskich. Monument ten, dedykowany pierwotnie Aleksandrowi II,
powstał w 50. rocznicę reformy uwłaszczeniowej, a odsłonięto go 18 maja 1914 r.
Pomnik postawiono na skwerze przed kolegiatą św. Mikołaja w Końskich, na
obelisku znajdowało się zaś odlane z brązu popiersie „cara oswobodziciela”. Na
prawej stronie cokołu znajduje się dwujęzyczna inskrypcja o treści: „ИМПЕРАТОРУ
АЛЕКСАНДРУ II / ЦАРЮ ОСВОБОДИТЕЛЮ / OTЪ ОТ ВѢРНОПДДAHOГО БЛАГОДАРHOГО
ГОРОДСКОГО / И СЕЛЬСКАГО НАСЕЛЕНIЯ KONCKAГО YѢЗДА // CESARZOWI ALEKSANDROWI II
/ CESARZOWI OSWOBODZICIELOWI / OD WIERNIE PODDANYCH I WDZIĘCZNYCH MIESZKAŃCÓW /
MIASTA I WSI POWIATU KONECKIEGO”. Po lewej stronie cokołu zamieszczono napis
wyłącznie w języku rosyjskim: „1864 19/II 1914 / ВЪ ПАМЯТЬ 50-ЛЬТНЯВО ЮБИЛЕЯ
КРЕСТЬЯНСКОЙ / РЕФОРМЫ В ПРИВИСЛЯНСКОМЪ КРАѢ / ДА ОСТАНЕТСЯ СЕЙ ДЕНЬ BѢЧHO
ПАМЯТЕНЪ / И КРЕСТЬЯНАМЪ ЦАРСТВА КАКЪ ДЕНЬ ВНОВЬ / ВАЗНИНAЮЩАГО ИХЪ
БЛАГОСОСТОЯHIЯ / ДА БУДЕТЪ СIЕ БЛАГОСОСТОЯHIE ИХЪ / ПЕРВЫМЪ ЩАСТЛИВЫМЪ
ПPEДBѢCTIEMЪ / ТOГО ОБЩАГО ПРЕУСПѢЯNIЯ И БЛАГОДENCTBIЯ / НАСЕЛЕНIЯ ЦАРСТВА
СОСТАВЛЯЕТЪ ПРЕДМЕТЬ / НАШЕГО ПОСТOЯННОГО ЖЕЛАНIЯ / И НЕПОКОЛЕБЛЕННОЙ НАДЕЖДЫ.
/ ИЗ ВЫСОЧАЙШАГO УКАЗА 19 ФЕВРАЛЯ 1864 г.” („Na pamiątkę
50-letniego jubileuszu reformy włościańskiej w Przywiślańskim Kraju. Niech
zostanie ten dzień w wiecznej pamięci włościan Cesarstwa jako dzień zwiastujący
poprawę ich doli. Niech będzie pierwszą szczęśliwą zapowiedzią powszechnego
postępu i dobrobytu. Wprowadzenie jego we wszystkich warstwach społecznych
staje się przedmiotem naszego ciągłego pragnienia i nieustannej nadziei. Z
najwyższego Ukazu 19 lutego 1864”). Po zajęciu Końskich przez wojska
austriackie w czasie I wojny światowej z pomnika usunięto wizerunek Aleksandra
II i carskiego orła, w 1917 r. zaś przerobiono monument na poświęcony
Tadeuszowi Kościuszce, ustawiając na obelisku popiersie naczelnika insurekcji.
Rosyjskie inskrypcje na cokole zostały zasłonięte metalowymi tablicami o tematyce
powstańczej, a na wolnych bokach postumentu pojawiła się tablica z wizerunkiem
Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz druga z napisem: „RACŁAWICE” i datą „1794” w
wieńcu z liści dębowych. W czasie niemieckiej okupacji pomnik najpierw
przeniesiono za ogrodzenie kościoła św. Mikołaja, a w 1941 r., kiedy władze
okupacyjne kazały go zniszczyć, monument rozdzielono na dwie części: cokół
zakopano w leju po bombie w pałacowym parku Małachowskich, popiersie zaś ukryto
na placu przy łaźni. Zimą z 1974 r. na 1975 podczas prowadzenia prac ziemnych
cokół został odkopany, w 1980 staraniem miłośnika koneckich zabytków Zygmunta
Kwiatkowskiego pomnik został scalony i ustawiono go niedaleko bramy parkowej
przy ulicy Mieszka I. Tablice z rosyjskim inskrypcjami pozostały jednak
zasłonięte do renowacji monumentu w 2014 r. (odsłonięto je dzięki staraniom
regionalisty Krzysztofa Woźniaka). Dziewięć lat później, po zakończeniu
rewitalizacji założenia parkowego, pomnik znów przeniesiono, ustawiając go na
przecięciu alejek w głębi parku.
