Pan Koguto

Grzegorz Kwiatkowski

Pan Cogito i litera Pisma

jest wojna i do pana Cogito przychodzą Niemcy

i pytają go czy ukrywa w piwnicy Żydów

a pan Cogito ponieważ ceni prawdę

a jego orężem nigdy nie jest kłamstwo

mówi:

w mojej piwnicy przechowuję piętnastu Żydów

w tym sześcioro dzieci dwóch mężczyzn

i siedem kobiet

ze ściany spada płat tynku

na korytarzu przepala się żarówka

a czarny kot

miłośnie zawodzi

i ociera się o nogawkę

pan Cogito schodzi do piwnicy

po nową żarówkę

a następnie wkręca ją

i zapala światło

i stoi w oknie

i widzi jak Niemcy

wyprowadzają żydowską rodzinę

a potem otwiera Pismo Święte

i zakreśla ołówkiem:

a mowa wasza

niech będzie prosta

tak tak

nie nie

[Nigdy nie zapomnę zajęć z poetyki na polonistyce. Startowały o ósmej rano, a prowadzący je dr Adam Kulawik (od 2006 roku profesor) prześladował nas o tak wczesnej porze wierszami Jarosława Marka Rymkiewicza i Zbigniewa Herberta. Wyglądało to tak, że najpierw czytał tekst i kazał zgadywać, kto go napisał (co wcale nie było trudne), a potem następowała analiza wiersza. Pomio systematycznego i obfitego dozowania twórczości obu wspomnianych poetów jakoś nie mogłem się do nich przekonać. Ale w przypadku Herberta np. ci studenci, co się wtedy na te wiersze załapywali (myślę o kilku osobach, które zrobiły karierę polityczną), obecnie poszli mocno (i raczej nieciekawie) na prawo, co skądinąd jest interesującym zjawiskiem. Bohatera wierszy Herberta na złość prowadzącemu  zajęcia nazwaliśmy wtedy Pan Koguto... 
O wierszu Grzegorza Kwiatkowskiego bardzo trafnie na łamach Dwutygodnika napisała swego czasu Joanna Tokarska-Bakir. Od siebie dodałbym, że w przypadku postaci Pana Cogito, może najbardziej dzisiaj irytuje mnie widoczny w tych tekstach nieznośny i pretensjonalny zarazem zabieg estetyzacji moralizowania.

Cytowany wiersz pochodzi z książki: Grzegorz Kwiatkowski Eine Kleine Todesmusik, Wydawnictwo Mamiko, Nowa Ruda 2009]