Wracając do starych mistrzów

Młodzi niestety zawodzą (włączam też do tej grupy swoją skromną osobę). Więc najpierw wiersz Wiktora Woroszylskiego, następnie Kornela Filipowicza, a na końcu Czesława Miosza. Trzeba czytać starych mistrzów! Inaczej będziemy słyszeć wyłącznie kibolski ryk konserwatywnych polityków...

(W tym śnie przeglądałem stare fotografie)

À propos poprzedniego wpisu oraz kilku poprzedzających go postów. Z książki Wiktora Woroszylskiego Z podróży, ze snu, z umierania (Wydawnictwo a5, Poznań 1992).

(Chicken Game)

[U nas aktualnie jest to „Gra w kaczora dyktatora‟... Dalej z oryginalnego wydania Zagłady gatunków Wiktora Woroszylskiego.]

(A jednak były to państwa faszystowskie)

[Wiersz Państwa faszystowskie Wiktora Woroszylskiego bywa ostatnio często cytowany lub przywoływany w całości (na hiperrealizmie tekst ten gościł już dwa razy). Najświeższe wypowiedzi Jacka Żalka, Andrzeja Dudy i Przemysława Czarnka, w których odmawiali osobom LGBT+ człowieczeństwa, lokują nasz kraj w realiach opisywanych przez Woroszylskiego. Co ciekawe, zarówno Żalek, Duda i Czarnek, to absolwenci wydziałów prawa (mgr, dr i dr hab.) i uczono ich tam zapewne czym były Nürnberger Gesetzen... 

Niedawno udało mi się kupić oryginalne wydanie Zagłady gatunków, skąd pochodzą skserowane strony z wierszem Państwa faszystowskie. Tom opublikowało Wydawnictwo Czytelnik w 1970 roku w nakładzie 1780 egzemplarzy, a okładkę zaprojektował Władysław Brykczyński. Papier górą!]

(za uporczywe trwanie w brzydocie człowiek ten winien zostać zapomniany przez żyjących w pięknie)

Wiktor Woroszylski

Akt oskarżenia

Jaki brzydki jest ten człowiek

ze zdekompletowaną twarzą Z powieką

jak kurtyna co się zacięła

wpół zsunięta na oko

z kneblem krwi na wargach

Jego brzydota 

jest wywrotowa Na równym miejscu

nogi uginają się pod nim

Złamana linia jego rąk

podnosi rękę

na strzelistość waszych luf i pozdrowień

Nic nie przemawia za nim

Za nim

mur

Sam nie przemawia za sobą

Jest niemy Odmawia

Wysoka Ludzkości

Jego przepocona koszula

to wrogi sztandar

jego oddech nieświeży

zatruwa atmosferę

jego smutek to zamach

na pogodę bliźnich

To oczywiste że

za uporczywe trwanie w brzydocie

człowiek ten winien zostać zapomniany

przez żyjących w pięknie

[Ze  str. 135 z książki Z podróży, ze snu, z umierania, wydanej przez a5 w 1992 roku.]

(Nadzieja córka Józefa)

Wiktor Woroszylski

Epitafium

Nadzieja córka Józefa

narodowości białoruskiej

wiary prawosławnej

serca współczującego

żyła 75 lat

młodo wydana z domu

nie chciała żyć z mężem i męża bratem

i odeszła na służbę

jeszcze zgrzeszyła

kiedy pożar mełł miasto

wyciągnęła z młyn ten worek mąki

starczyło go nam potem na całą zimę

resztę życia wypełniała jej 

praca

wojna

ratowanie ludzi

karmienie i pojenie

chodzenie i noszenie

wiara w Boga który tak każe

hołubienie cudzych wnuków

i czesanie srebrnej soli lat

osiadającej na ciągle gęstym warkoczu

zmarła w Grodnie

20 lutego 1983 roku

na serce

[Ze strony 194, z książki Z podróży, ze snu, z umierania wydanej przez a5 w 1992 roku.]

(jakkolwiek trywialna i melodramatyczna byłaby jej materia)

Wiktor Woroszylski

*   *   *

Moi dobrzy ludzie z New Jersey
nie słyszeli o rosyjskim poecie Brodskim
ani nawet o Brodskim amerykańskim poecie

w dzienniku który rano podnoszą z progu
nic o nim nie było
zresztą czy to człowiek spamięta

Ale to nie tak
żeby niepotrzebna im była poezja
znak uczucia i desperacji

To jest
w gazecie
siedemnastoletnia Amy Fisher
rozbijająca samochód za samochodem
z uczucia do dwa razy starszego
Joey Buttafuoco właściciela warsztatu
jej strzał do żony kochanka
zeznania przed sądem
film telewizyjny książka musical

                                I'm in love with Joey Buttafuoco
                                He said I was the love of his life
                                I'm in love with Joey Buttafuoco
                                But he really loves only his wife

Mają już zarezerwowane bilety w najlepszym rzędzie
podnieceni pytają czyją trzymam stronę:
Amy zdającej maturę w celi więziennej
rozdartego Joey
czy Mary ze sparaliżowaną połową twarzy

Ja no cóż
ja trzymam stronę poezji
jakkolwiek trywialna i melodramatyczna 
byłaby jej materia

[Wiersz z książki: Wiktor Woroszylski, Ostatni raz, Wydawnictwo a5, Poznań 1995, s. 39]

(Albowiem nie było znaków na niebie komet żałobnych wody w krew zamienionej krzaków płonących...)

[Wiersz Wiktora Woroszylskiego Państwa faszystowskie zeskanowałem z książki: Wiktor Woroszylski, Wiersze 1954-1996, Wydawnictwo a5, Kraków 2007. Kiedyś zresztą już go tutaj przepisałem... Tekst pochodzi z tomu Zagłada gatunków z 1970 roku. Minęło pięćdziesiąt lat, a wiersz jest ciągle na czasie (wolałbym, żeby nie był). To w roli komentarza powyborczego.]

(w nozdrzach tamten dym tamta krew)

Wiktor Woroszylski

Przygody i podróże

Tyle zachwytów przypływów odpływów

Spieniona fala czasu w bezbrzeżnym gdzie indziej

Chwytający za kolana kaleka Bejrut

Chwytający za serce słodkie Suchumi

Chwytająca za krtań Karaganda kolczasta

Miedzy Scyllą a Charybdą

w barze chybotliwego statku Transylwania

towarzysz podróży leczy moje mdłości koniakiem

W wielkiej elektronicznej zabawce frankfurckiego lotniska

przesiadam się z nieśmiałego pasażera economy class

w wybuchającego śmiechem po hiszpańsku

skośne oko wstawiającego w aparat Canon

kupującego pewność siebie w strefie wolnocłowej

podglądacza i chwalcę chylącego się wieku

Warstwy cywilizacji:

chłopi spod Żytomierza

kaukascy jeńcy wojenni Bałtowie

zapadający się w ziemię nieskończone pochody ludów

z pobożnym śpiewem wdzierają się w mury meczetu stalle Kordoby

W Neapolu łobuz na motocyklu

wyrywa damie torebkę tłusty cywil w kwesturze

wskazuje górę torebek istny Oświęcim

W szarym deszczu pod Waterloo na polu klęski i chwały

przeziębiony pociągam nosem

W hoteliku na rue du Sommerrard wyziewy z umywalki

i rozpacz emigranta którym nie jestem

Na Alt Moabit 21/22 pijani żegnamy się z przyjacielem

na chwilę na zawsze

Ziemia Europy Azji pali się pod stopami

nie czuje żaru

I nie wiem czyj głos nie pozwala mi spojrzeć za siebie

kiedy opuszczam Dubrownik

Deutschland. Ein Wintermärchen

                                                  E.K.

W przezroczystym wietrze od Renu

gęstnieje poczucie śniegu

na ulice wychodzi świąteczny las

dzwoni świeci

mali Mikołajowie przytupują w igliwiu

Młoda kobieta

patrzy przez okno

na Smoczą Skałę

nad nią czarne opary

winy

w nozdrzach tamten dym tamta krew

Staje w progu pokoju gdzie

jasny chłopiec

z jasną dziewczynką

na cztery ręce

ćwiczą pieśń o pasterzach

I ja

przechodzień

uciekinier ze strasznej baśnie

błagalnie zagradzam drogę:

na te słabe ramiona

jeszcze nie

jeszcze nie

[Z książki: Wiktor Woroszylski, Wiersze 1954-1996, Wydawnictwo a5, Kraków 2007, s. 328-329 i 299-300.]

18 PAŹDZIERNIKA 1982

Wiktor Woroszylski

18 PAŹDZIERNIKA 1982

Starszy kapral Jan Maciejewski

trzymając się ziemi rozkraczonymi nogami

po raz ostatni pełni służbę przy moim ciele

W skupieniu

przetrząsa bieliznę i listy

i obmacuje mnie szuflami rąk

jakby zgarniała niewidzialny miał mojej egzystencji

Jest w tym coś z oczyszczenia 

i uświęcenia

W tak uroczystej chwili

wpatruję się w jej kapłana i myślę

cóż byłoby warte moje błąkanie się

przez tyle miesięcy w poświacie tego Elizjum

gdybym na koniec zaniedbał zatrzymać w oku

starszego kaprala Jana Maciejewskiego

jego płowy wąs i jaskółcze gniazdo nad karkiem

rumiane policzki

opięte łydki

i tłuste zwinne palce

których dotyk na zawsze

odcisnął na mnie swój znak

[wiersz Wiktora Woroszylskiego przepisałem z książki: Antologia poezji świadectwa i sprzeciwu 1944-1984. POETA PAMIĘTA. Wybór: Stanisław Barańczak, Puls Publications, Londyn 1984,  str. 247-248]

Dwa nabytki, które uczyniły ten dzień znośniejszym

Jeden nie pasuje do drugiego i to właśnie chodzi! 

Pierwszy odebrałem dzisiaj - poprzednio go zamówiwszy - w Musiccornerze, drugi - kupiony na Allegro -dotarł właśnie pocztą.

Podobno osoby słuchające muzyki nie kupują teraz płyt CD, jeżeli już to analogi, a najczęściej po prostu pliki. A ja ciągle zamawiam i nabywam CD oraz SACD, ponieważ niezmiennie lubię posiadać też materialne przedmioty (jakkolwiek muzyka na dyskach to ciągi zero jedynkowe...). Najbardziej jednak odpowiada mi... tzn. odpowiadało, bo takich sklepów w Polszcze już nie ma, oglądnie albumów na regałach, wybieranie, etc. W Musiccornerze, kiedy jeszcze mieli swój salon na Rynku pod numerem 13 w Krakowie, a w nim spory dział klasyki, pracował tam Pan Stanisław, z którym można było przy okazji zakupów pogadać o wykonaniach, nagraniach, etc. I komu to ku*wa, przeszkadzało?!?

Z książkami podobnie, nie trawię e-booków...

ps. Orlando Porpory fajny!

ZAGŁADA GATUNKÓW

Wiktor Woroszylski

Zagłada gatunków

The buffaloes are gone

And those who saw buffaloes are gone

Carl Sandburg

Vitus Bering widział jeszcze przed śmiercią syrenę

morską zwaną też mniej romantycznie

krową morską Zorza polarna

przyświecała widowisku lecz Beringowi

zamarzały wąsy i serce i dziąsła

były krwawą miazgą i nie doczekał wiosny Uczestnik

jego wyprawy Steller napisał dzieło pod tytułem

De Bestiis Marinis ogłoszone dziesięć lat później Wtedy

wielu myśliwych udało się na nowe łowiska i niebawem

nikt nie mógł już zobaczyć tego bezbronnego stworzenia które

nie śpiewało na zgubę żeglarzom

A jednak

to jest wielki teatr zagłada gatunków Kiedy William

Matthewson obdarzony przydomkiem Buffalo

Bill mierzył bizony celnym choć przekrwionym nieco

okiem lub później gdy ten sam

przydomek nosił William F. Cody licznie przybyła

publiczność przypatrywała się z okien specjalnego pociągu paląc

cygara i wachlując się kapeluszami jak

padały wsiąkały w prerię zaprawdę było

na co popatrzeć jak masywne pękate

usychały niczym liście na kartach

historii naturalnej

Lecz cóż pierwotne cóż wtórne widowisko oklaski w pewnym

kraju oklaskami uczczono pożegnalne

kołowanie wróbli wdzięczne nie

ważyły się przysiąść unosiły

się w powietrzu jak nuty

ułomne z ostatniego tchu

wyciągnięte gdy zaś opadły

nie było w nich już nic muzycznego przypominały

zmięte kulki gazetowego papieru

Rozmaitość losów Na przykład tur

Był ciemny Szedł lawą Ryczał

Zataczając się rzężąc nie pogodzony padł

w roku pańskim 1627 Ileż dłużej

trzymały się sobole i rosomaki puszystymi kitkami

zamiatając ślad pośród

oblatującej przestrzeni Słychać

o przebiegłości skazanych gatunków podszywających się

pod inne lecz musiała temu towarzyszyć

również obawa królika by go nie wzięto za lwa i bolesna

niemożność udowodnienia kim jest naprawdę

Tyle historia naturalna A teraz komu

starczy wyobraźni dla Prusów

chroboczących w ostępie nieufnych dobitych

wcześniej niż tur Nie zostawili po sobie

okruchu mowy garnka wiary Nie ma ich

w dantejskich piekłach ni rajach Nie ma

nigdzie A gdzie są

Ormianie anatolijscy których krew

spłynęła w pustynię ale

nie użyźniła jej Czerwonoskórzy wojownicy

o twarzach wymalowanych w rytualne pasy co

chroniło przed złym duchem nie uchroniło jednakże

przed postępami komunikacji Ludzie

z plemienia Hutu wytępieni w buszu

przez ludzi z plemienia Tutsi Kto pamięta

kilka może kilkadziesiąt małych narodów północy i południa

które ginęły od zmiany klimatu zmiany pożywienia

zmiany prawa chciano je uszczęśliwić bądź

ukarać oświecić nawrócić skłonić

do ustąpienia miejsca potrzebnego

w różnych czasem nader doniosłych celach

Ten stary człowiek z miotłą w Górze Kalwarii widział jeszcze

swoich współziomków innego wyznania jak

odjeżdżali by zamienić się w dym To nie on

był sprawcą Był świadkiem Zamiatał chodnik Niewiele

jednak umiał o nich powiedzieć gdy pewien

literat który ćwierć wieku spędził na obczyźnie powróciwszy

wychylony z samochodu pytał Widzieliście

ich Jak pana widzę przed sobą I co się

z nimi stało Kto to wie A co się

stało ze ścianami wśród których

modlili się stukali młotkiem pomstowali rodzili dzieci Wszędzie

mieszkają ludzie Jest im ciasno

Oto więc

przyroda w której nie ma pustych miejsc Wszędzie

wchodzi trawa piasek i głos Duchy bizonów

nie straszą Fala zamknęła się

nad cieniem cienia syreny Są jeszcze

ostatnie nosorożce i liczne jaskółki Ludzie

mają swój teatr Życie

trwa*

*Fakty dotyczące wyniszczenia niektórych zwierząt zaczerpnięte zostały z książki Antoniny Leńkowej pt. „Oskalpowana ziemia”, wydane) przez Zakład Ochrony Przyrody PAN, Kraków 1961. (Przyp. aut.)

[wiersz z tomu Zagłada gatunków opublikowanego w roku 1970 w wydawnictwie Czytelnik]

Która nie będzie zbawiona

Wiktor Woroszylski

Publiczność

Ojcowie morderców

nazywają mnie mordercą swych dzieci

Którzy w nic nie wierzyli

zarzucają mi wiarołomstwo

Nie kochali

moją miłość biorą na spytki

Znają cztery słowa

z bełkotu jąkały szydzą

Sami w mroku

reflektory na moją twarz

Nie mają duszy

o moją duszę się troszczą

Która nie będzie zbawiona

[wiersz z tomu Niezgoda na ukłon opublikowanego w roku 1964 w wydawnictwie Czytelnik]

Stary Marks

Wiktor Woroszylski

Stary Marks

Zastanawia mnie i pociąga Stary Marks już nie

tak gwałtowny i dramatyczny jak Młody Marks ani

tak zjadliwy Trudniejszy Już

nie pisze pamfletów Studiuje źródła

w British Museum Wszystko

musi zostać sprawdzone i nic nie może

zawierać błędu ani opierać się na niedbałym

cytacie z pamięci Do późnej nocy

siedzi w drewnianym fotelu pisze pali

za dużo cygar czasem uchyla

drzwi do sąsiedniego pokoju tam Jenny

Marks z domu von Westphalen starsza od męża

rozczesuje włosy przed lustrem zachwycony Marks

mówi Jaka ty jesteś po czym wraca do biurka i tak

aż do dnia kiedy umrze nie

na barykadach galerach w tym fotelu właśnie

Mam zaufanie do Starego Marksa który

naturalnie chce zmienić świat ale chce go

także zrozumieć Zależy mu na

wyzwoleniu wyzyskiwanych lecz zależy także

na dopisaniu do końca książki o mechanizmie

świata wyzyskiwanych i

wyzyskiwaczy i chciałby dobrze

wydać za maż trzy córki za ludzi

światłych i wiernych i martwi się chorobą Jenny i sam

podupada na zdrowiu i nie może ponownie

pojechać do Karlsbadu bo Austriacy spłatają mu

figla i ze względów materialnych

musi pisywać chałtury dla New York

Tribune i może dlatego nie zdąży i chodzi

wielkimi krokami po Hampstead Heath płosząc

wróble i nie tracąc nadziei

że jednak zdąży

Geniusz osiadły ma pozory

powszedniości Sam nie zna

swojej potęgi Nie słyszy

głosów Nie widzi

znaków Nie dosiada nie powiewa nie piorunuje Nie jest

nerwowy Wie trochę

więcej od innych i ma to

do przekazania Przykro mi

że nie skończy książki ale tego co zrobi i tak

starczy na parę pokoleń Byle

umiały się w tym połapać On

liczy że dadzą radę

Stary Marks ceni Szekspira i Ajschylosa ale jego świat

nie jest tragiczny Odkrył w nim porządek

niedobry więc widzi możliwość porządku

lepszego Przekazując mu swoją wiedzę

daje światu szansę

[wiersz z tomu Zagłada gatunków opublikowanego w roku 1970 w wydawnictwie Czytelnik]

Wiersz Wiktora Woroszylskiego z wyraźną dedykacją

No właśnie, a ta dedykacja to dla kogo? Chyba dla nas samych...

Wiktor Woroszylski

Państwa faszystowskie

Niedługo po wojnie 1914–1918 w Europie powstały pierwsze

państwa faszystowskie W tych państwach

słońce wschodziło i zachodziło o normalnej porze opromieniając

dachy domostw i wzgórz zieloną spadzistość W oborach

łagodnie ryczało bydło Matki o świcie

budziły dzieci całując je w czoło Ojcowie wracając z pracy

ze znużeniem radosnym w kościach wdychali

dym domowego ogniska zaś po obiedzie

zasypiali w fotelu bądź też majsterkowali wytrwale bądź też

muzykowali z zapałem Dzieci

bawiły się w klipę w klasy i w chowanego Małym

dziewczynkom rosły piersi i dziewczynki z dnia na dzień

zamieniały się w duże dziewczyny wypełnione szeptem

szmerem jak drzewa w lesie chichotem nagłym na którego

dźwięk chłopcom zasychało w gardle W letnie wieczory

na firankach podświetlonych od wewnątrz schodziły się cienie

rozchodziły i znów schodziły miłośnie Zaś zimą

kochankowie łowili ustami parę z ust w ośnieżonych ogrodach I jeszcze

można wspomnieć o kotach wyginających się w kabłąk o wróblach

wzlatujących nad jezdnią o staruszkach na przyzbie o kwiatach

ciętych i doniczkowych o pielęgniarkach

podających chorym termometr o ludziach z miotłą

zamiatających ulice O drewnie

rozsychającym się bruździe w polu wilgotnej wietrze w zaroślach I jeszcze można

wiele wymienić zjawisk świadczących że

Albowiem nie było znaków na niebie komet żałobnych

wody w krew zamienionej krzaków płonących albowiem

życie biegło zwyczajnie więc naprawdę w państwach tych wielu było

ludzi zwyczajnych i ludzi dobrych i takich którzy

nie wiedzieli o niczym i którym

nie przychodziło na myśl i którzy

nie czuli się współwinowajcami i którzy

nie mieli z tym nic wspólnego i którzy nawet

nie czytali gazet lub też czytali niedbale zajęci

myślami o tym że trzeba naprawić

przeciekający dach oddać

buty do szewca oświadczyć się wypić

kufel piwa wymieszać farby zapalić świeczkę i którzy

naprawdę nie dostrzegali strachu w oczach sąsiada nie

słyszeli drżenia w głosie pytającego o drogę nie

dostrzegali różnicy nie słyszeli

głosu w sobie albo skoro

domyślali się czegoś nie mogli nic zrobić i pocieszali się

mówiąc My przynajmniej

nie robimy nic złego żyjemy jak żyliśmy zawsze Co było prawdą

A jednak były to

państwa faszystowskie

[wiersz Wiktora Woroszylskiego powstał w późnych latach sześćdziesiątych, a przypomniał go wczoraj na facebooku Antoni Pawlak]