(oto negatyw przerażenia)

Dalej Stanisław Jerzy Lec (wklejając tego posta i robiąc skany, słuachamy sobie kwintetu fortepianowego A-dur op. 114 „Pstrąg‟ Franciszka Schuberta w wykonaniu Hagen Qartett):

(w Księstwie Wiecznej Ciemności)

Stanisław Jerzy Lec:

(Orgazm jest orgazmem jest orgazmem)

Wtorek z wierszem Hansa Magnusa Enzensbergera (w przekładzie Grzegorza Prokopa). Trzydzieści dziewięć lat temu nakładem Wydawnictwa Literackiego w serii Humanum est ukazała się książeczka „Proces historyczny‟. No i co? No i zbój...

(W planach przewiduje się miejsce na armaty)

Wiersz Hansa Magnusa Enzensbergera (w przekładzie Grzegorza Prokopa) z książki Proces historyczny, którą w 1982 roku opublikowało Wydawnictwo Literackie.

(wysiadać! wysiadać bez spadochronów!)

Mając wciąż przed oczami zdjęcia Cezarego Sokołowskiego z wczorajszej demonstracji Strajku Kobiet w Warszawie, na których osiłek w policyjnym mundurze w odpowiedzi na okazaną legitymację poselską, pryska gazem pieprzowym prosto w oczy Barbarze Nowackiej, co oznacza, że katoliccy nacjonaliści  z PiS się boją i wymuszają na policji agresywne zachowania, szukając rano czegoś do czytania, znaleźć tom wierszy Hansa Magnusa Enzensbergera, a tam trafić od razu na tekst Zwycięstwo wiśni, a za chwilę na inny, także mocno w temacie, o tytule Obrady na najwyższym szczeblu, i obróciwszy wzrok  w stronę regału z płytami, zorientować się, że jest się także w posiadaniu Mesjasza Handla w interpretacji Christophera Hogwooda z The Academy of Ancient Music, o czym się zapomniało, gdzie śpiewa m.in. Emma Kirkby, więc dla wyjustowania poziomów i odzyskania empatii, położyć na talerzu gramofonu pierwszy czarny krążek, oddając się lekturze Enzesbergera, który jest poetą genialnym, zawsze trafiającym w sedno (wiersze przełożył Grzegorz Prokop, a książkę Proces historyczny wydało w 1982 roku Wydawnictwo Literackie)!

(Film skończył się bez ostatniego pocałunku)

To może jeszcze raz Ernesto Cardenal (20.1.1925-1.3.2020), wiersz  Modlitwa za Marylin Monroe z książeczki Poematy, którą opublikowało w 1980 roku Wydawnictwo Literackie. Przekład Andrzeja Nowaka. 

(gdyż wiem, jak bardzo go znienawidzicie)

[Wiersz suspendowanego przez Jana Pawła II poety i księdza Ernesto Cardenala (przekład Andrzeja Nowaka) z książki opublikowanej przez Wydawnictwo Literackie w 1989 roku. Opisana w nim sytuacja skojarzyła mi się z wczorajszym kościelnym ślubem małżonków Kurskich II. Późniejsza wizyta na grobie Lecha i Marii Kaczyńskich w krypcie Katedry na Wawelu (w obu wydarzeniach wzięła udział wierchuszka działaczy PiS z Jarosławem Kaczyńskim na czele) też należy do tematu.]

(przede mną stał Cień)

Tadeusz Różewicz

*     *     *

Przedzierałem się przez ten sen

ciężko

do przebudzenia

w strumieniach ciepłych

łez słów

szła do mnie matka

Nie bój się jesteś w ziemi mówiłem

nikt ci już krzywdy nie zrobi nie zrani nie dotknie

matka z tamtym strachem tuliła się do mnie

nie bój się jesteś w ziemi

jesteś we mnie nikt cię nie dotknie

nie poniży nie zrani

przedzierałem się przez ten sen ciężko

przede mną stał Cień

*     *     *

Siedziałem w fotelu

odłożyłem książkę

nagle usłyszałem 

bicie mojego serca

było to tak niespodziewane

jakby ktoś obcy wszedł we mnie

i łomotał zaciśniętą pięścią

jakieś nieznane stworzenie

zamknięte we mnie

było w tym coś niemiłego

że ono tam wali bez związku

ze mną

z moją abstrakcyjną myślą

[Teraz dwa wiersze z drugiego tomu wydania Poezji zebranych Tadeusza Różewicza (Wydawnictwo Literackie, 1988), z książki Opowiadania traumatyczne. Duszyczka z 1979 roku. Dobrze mi się czyta teraz teksty autora Rozmowy z Księciem, na całe szczęście, ani szkoła podstawowa, ani liceum, ani też polonistyczne studia, nie obrzydziły mi wierszy tego poety, a bardzo się tam starali...]

(jak to drewno łaknie)

Tadeusz Różewicz

Mars

Pokój

siedzi w nim rodzina

złożona

z pięciu albo sześciu osób

ktoś czyta książkę

ktoś przegląda fotografie

ktoś wspomina wojnę

ktoś zasypia ktoś wychodzi

ktoś umiera w ciszy

ktoś pije wodę

ktoś łamie chleb

Janek pisze literę A

rysuje rycerza z niebieską ostrogą

ktoś wybiera się na księżyc

ktoś przyniósł różę ptaka rybę

pada śnieg 

dzwoni dzwon

przychodzi Mars

miecz

napełnia pokój 

ogniem

Drewno

Drewniany Chrystus

z średniowiecznego misterium

idzie na czworakach

cały w czerwonych drzazgach

w cierniowej obroży

z opuszczoną głową

zbitego psa

jak to drewno łaknie

[Zabrałem na urlop dwutomowe wydanie Poezji Różewicza z 1988 roku (Wydawnictwo Literackie), co było zw wszech miar słuszną decyzją. Pierwszy wiersz pochodzi z tomu Zielona róża (1960), drugi z książki Poemat otwarty (1956).]

(Dzieci śpiewały piosenkę o „leśnej samotni‟ i wkładały do podręczników liście dla przestrogi

Erich Fried

W PÓŁ DROGI

Oto nadchodzi las

pożarł już swoje ptaki

pożarł już swoje liście

teraz szumi inaczej

Nadchodzi i skrzypi

mech z pni sobie wyrywa

korę zrywa z siebie

z każdej jęczącej gałęzi

Teraz szumi inaczej

pożarł już swoje liście

pożarł już swoje ptaki

oto już się zbliża

CZYNY

Drzewo

porusza ramionami

i robi burzę

Wielka ryba

otwiera pysk

i wypluwa morze

Kogut

przekrzykuje koguta

i oba się palą

Dziecko grzebie w piasku

aż powstanie ziemia 

na jego grób

EGZEKUCJA

Trzy drzewa uznano 

za winne zbrodni:

udzielały swym listowiem 

schronienia cudzoziemcom

Wyrok wykonano

przed zgromadzonym ludem

na przodzie stały dzieci 

ze szkół z nauczycielami

Najpierw drzewa 

obdarto z liści

potem powieszono na własnych gałęziach

by się kołysały na wietrze

Dzieci śpiewały piosenkę

o „leśnej samotni‟

i wkładały do podręczników

liście dla przestrogi

LĘK PRZED LĘKIEM

Lęk co nadchodzi

myślenie o lęku co nadchodzi

lęk przed myśleniem co nadchodzi

lęk przed myśleniem

Gdy nadejdzie

nadejdzie z powodu lęku

z powodu lęku przed myśleniem

który napawa mnie lękiem

[Wiersze w przekładzie Marii Leśniewskiej z tomu: Erich Fried, Wezwanie do niepokoju, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław 1984, s. 27, 28, 30, 75.]

(pozostanie z nami na wieki)

Jerzy Kronhold

Sąsiad

Prawdziwy Polak

etnicznie niewątpliwy

dostawca taniego bimbru

i innych okropieństw

widząc

przez uchylone okienko WC

jak zbiegam 

z pierwszego piętra na dół

nie zaniedbywał okazji

by krzyknąć 

ty żydzie

oswojony ze śrutem

i pluciem na odległość

w odpowiedzi

strzelałem pierwszym

gorszym wyrazem

jaki mi przyszedł na myśl

w obawie że nie zdążę

i wówczas cały

ten endemiczny smród

pozostanie z nami 

na wieki

Według legend

Według legend

pochodziliśmy z Inflantów

krain mrocznych w których królował

łoś i Yggdrasil

ale w epoce netu

wyszło na jaw że jest trochę inaczej i że mój

dziadek znaczną część życia

spędził na ulicy Krochmalnej w Warszawie

Milczenie

W drodze do kina na Królewskiej

ojciec wskazywał

ocalałą poprutą pociskami elewację

pałacu Kronenberga

z otworami po oknach

w których nurkowały jaskółki

był pochmurny początek lipca

odpowiedni żeby obejrzeć 

sceny z getta

ale gdy fil się skończył

stary wstał bez słowa

jakby zobaczył zjawy

a ja szczyl przed mutacją

nie wiedziałem jeszcze

że są takie nieszczęścia

dla których ani słów

ani łez

ani nawet milczenia

nie starczy

[Trzy wiersze na jeden temat z książki: Jrzy Kronhold, Pali się moja panienko, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, s. 58, 16, 33. Czy wybitny myśliciel oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zaliczyłby także Jerzego Kronholda do grona osób, które "nie rozumieją polskiej wspólnoty"?  Pytanie retoryczne...]

(A kiedy moja panienko na Václavském námĕsti Jan Palach rozmawiał z ogniem)

Jerzy Kronhold

Pali się moja panienko

                                            Gabrysi Lazarek

Jak paliło się w Zamarzkach

moja panienko

to w głośnikach wysoko nad głową

wyły syreny ekscytującym

falsetem takim jakim dziś

czaruje wszystkie panienki

Justin Timberlake

było gęsto na drodze

od fojermenów

i po raz pierwszy

do akcji ruszył nowiuteńki wóz

strażacki Błyskawica

A kiedy moja panienko wylała Bobrówka

ksiądz Holubars był na miejscu

i fotografował

tory znalazły się pod wodą

przestały kursować pociągi

i woda też stała milcząc

pod murem klasztoru

Bonifratrów

i dworzec w C. zaczął przesiąkać

jak dziurawe pudło z kartonu

i wszędzie latały szczury

A kiedy moja panienko jakiś ważniak

umarł jakaś gruba ryba

to wtedy koło naszego domu

ciągnął kondukt z orkiestrą dętą

i karawan jak akwarium na kółkach

toczył się majestatycznie po bruku

i trzeba było pilnować żeby bro

Boże nie przeciąć ulicy przed nim

bo Herr Tod tego nie znosi

ostrzegała mamrocząc Maryjka

koneserka naszych ręczników 

gdy wnosiłem tłumok z bielizną

do maglowania

A kiedy moja panienko był hokej

na ajslufie wyrychtowanym przez

Adolfa Kałużę od którego dostałem

po uszach kiedy świeży lód kruszyłem

rysując ósemki tępymi łyżwami

kiedy byliśmy na drugim miejscu

w pierwszej lidze tuż za CWKS

Legia w Warszawie i przed KTH

Krynica to całe miasto po tych

legendarnych zwycięstwach

upijało się przez kilka dni

na umór z radości

A kiedy moja panienko Rosjanie

szli na Czechy i kilkadziesiąt czołgów

niszczyło krawężniki to dzieci ze szkół

witały ich goździkami

i ludzie wariowali

cieszyli się że odzyskamy

Zaolzie a major Griszkin szukając

beczek z winem w klasztorze

stanął przed obliczem przeora

i nic nie wskórawszy wymierzył z rewolweru

w krzyż i zakrzyknął niech mi ta ręka

uschnie jeśli on zmartwychwstał

A kiedy moja panienko

na Václavském námĕsti

Jan Palach rozmawiał z ogniem

i powstało z tego pożar który gaszono różami

przyklejając do bruku łzy i obelgi

byłem z tego powodu przesłuchiwany

w dawnym alumneum

nie przypuszczając że to się

pół wieku później powtórzy

w sercu Polski na placu Defilad

i że będzie trzeba krzyczeć

na cały głos na cały świat

pali się moja panienko!

[Wiersz w sam raz na wybory z książki: Jerzy Kronhold, Pali się moja panienko, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, s. 24-26.]

(bądź dobry dla siebie)

Dwa wiersze Antjie Krog w przekładzie z afrikans Jerzego Kocha z książki Ciało ograbione (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017). No i takie dokładnie od pewnego czasu usposobienie... Od czego jednak jest wspaniały szczep Primitivo i sfermentowany sok z tej winorośli (należy zażyć w dużej dawce, przed spożyciem - przy takich upałach, jak ostatnio - można schłodzić). 

Dopisek z 09:26. Działanie wspomnianej powyżej substancji można wzmocnić  np. słuchając oratorium Juditha Triumphans Vivaldiego (główna bohaterka użyna łeb Holofernesowi) w wykonaniu kapitalnej orkiestry Modo Antiquo (dyrygent - Federico Maria Sardelli, soprany - Alessandra Rossi, Nicki Kennedy, Rowena Anketell, mezzosoprany - Barbara di Castri, Lucia Sciannimanico). Polecam.

A tak wygląda okładka rzeczonego CD (dopisek z 10:00).

NOC

Z tej samej książeczki co poprzednio, Ernesto Cardenal Noc:

 (Ta pełnia mnie wykończy...)

Ernesto Cardenal „Psalm 21‟

Ponieważ dowiedziałem się dzisiaj, że papież Franciszek cofnął wczoraj suspensę „a divinis‟ nałożoną na księdza-poetę Ernesto Cardenala (świetnie, że decyzja taka została podjęta, trzeba jednak wiedzieć, iż Cardenal  liczy sobie obecnie 94 lata i leży ciężko chory w szpitalu), więc z tej okazji jego wspaniały Pslam 21.

Wspomniana kara została nałożona na Ernesto Cardenala przez Jana Pawła II (też poetę, ale kiepskiego) za udział w sandinistowskim rządzie Daniela Ortegi, w którym nikaraguański ksiądz pełnił funkcję ministra kultury. Psalm 21 w przekładzie Andrzeja Nowaka zeskanowałem z książki: Ernesto Cardenal, Poematy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980. 

(Dzieciom przykazano szczęście)

Taki oto świeży nabytek z mojego ulubionego antykwariatu o nazwie... Królicza Jama. Wydawnictwo Literackie w Krakowie, nakład 1000 egzemplarzy, rok wydania 1962, layout autorstwa Zofii Darowskiej (!). Zbiorowa wystawa zdjęć Family of Man, której kuratorem był Edward Steichen miała duży oddźwięk w Polsce - jak widać - nie tylko wśród fotografów. Zdjęcie komentowane przez Witolda Wirpszę wykonał Ralph Crane.

Być może istnieją tylko odcienie szarości.

Bronisław Maj

*     *     *

Podobno widzi wszystko w odcieniach 

szarości, nocami budzi mnie

wyjąc do niewidocznego księżyca.

Gdy witamy się w drzwiach –

jego ciało w radosnym tańcu, moje

radosne słowa – nie spotykają się nigdy:

wie, że jego sierść mieni się rudo,

purpurowo, złoto, i wiem, że on tylko

widzi, tylko odcienie szarości. –

Być może istnieją tylko odcienie szarości.

Być może księżyc w pełni jest jedynym

bogiem. Ale to przy mnie jest

racja czyli władza: na samej sobie 

osadzona pewność, że jestem

ostatnim. I być może ostatni

z nich myślał, jeżeli myślał, tak

samo. Patrzę w jego żółte oczy:

za ich szklistą granicą otwiera się

otchłań, z której wtedy

wyszliśmy, wychodzimy, wciąż 

pogrążeni.

[No cóż... coś się piło w czasie lektury, ale kiedy to było? Możliwe, że trzydzieści lat temu z okładem. Według stopki wydawniczej druk książki ukończono we wrześniu 1981, czyli kupiłem ją na drugim roku studiów (polonistyka UJ). Pamiętam, że był to wtedy głośny debiut (to zabawne, bo wymieniona w biogramie na czwartej stronie okładki Taka wolność, która miała być właśnie debiutancką publikacją, ukazała się 1983 roku, a autorowi wcale wtedy nie było do śmiechu...), uhonorowany nagrodą im. Andrzeja Bursy (w tamtych czasach ważne wyróżnienie). Odkopałem ten tom niedawno i od kilku dni sobie go poczytuję, trafiwszy dzisiaj na ten nieco zaskakujący, piękny wiersz. Którego lektura sprawiła mi tym większą radość, ponieważ dookoła dzieje się to, co się dzieje (trudno mi uwierzyć, że 1011 tak nienawidząc ludzi, jest zdolny lubić zwierzęta...), choć przecież aktualna rekonstrukcja pogromowej atmosfery marca '68, nie musi (stanowczo nie powinna) być tłem dla wierszy Bronisława Maja. Na koniec anegdota. Jakoś w połowie lat osiemdziesiątych, czyli na finiszu mojego studiowania, udałem się do autora Wspólnego powietrza w celu otrzymania zaliczenia z zajęć z literatury współczesnej, jakie wówczas prowadził. Podsunąłem mu otwarty indeks, a Bronisław Maj popatrzywszy mi prosto w oczy, powiedział - nazwisko kojarzę, twarzy niestety - w czym miał absolutną rację, ponieważ widział mnie wtedy po raz pierwszy. Następnie złożył podpis.]

książka-okno

Julian Kornhauser

w samo południe

Ulica szewska pachnie

herbatą, chłopiec w beżowym

płaszczu je gaufre, dwa 

jabłka toczą się po chodniku,

podnoszę jedno i z całej 

siły rzucam je do góry.

osiem linijek

Pamiętasz ten piękny wiersz

Williamsa Czerwone taczki?

Często wracam do niego,

do jego białych i czerwonych

plam, i gdy czytam na głos to

jedno krótkie zdanie, rozbite

na osiem linijek, wydaje mi się, 

ze stoję nieruchomo na deszczu

w miasteczku Rutherford. 

książka-okno

Dylan Thomas pisze o słońcu:

łosoś słońca. Powtarzam to kilka

razy - łosoś słońca, łosoś słońca,

The salmon sun. Spoglądam

w ciemne okno, skąd dochodzi

warkot rozpędzonego samochodu.

----------
Wiersze z tomu Zjadacze kartofli (1978), przepisane z książki: Julian Kornhauser 148 wierszy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982, str. 105, 103, 99. Publikacja to jest w moim posiadaniu od... 36 lat. Miło było powrócić podczas lektury do wielu wspaniałych tekstów Juliana Kornhausera z lat siedemdziesiątych.

Oczywiste i konieczne, jedyne i bezwzględne.

Julian Kornhauser

Bra micwa

Monotonnie, bezgłośnie, raz na zawsze,

od stuleci, przez ojca i dokładnie

darowujesz swe ciało jeszcze nie całkiem przydatne

pyłom, domowi, może wiórom obłoków,

a potem niepostrzeżenie, dla wielu umyślnie,

z dnia na dzień rozstajesz się z burzą rozpaczy,

zamkniętymi oczami i plotkami ognia,

aby już czysty, pozbawiony pamięci, niegodny

czcić braci, wrócić do nadnaturalnej zieleni lip,

śliskich kocich łbów, dzikich różna cmentarzu,

z wiarą w ostatni nów księżyca,  ostatni,

lecz nie pośledni poczęstunek nadziei,

na skinienie czegoś dalekiego, ale zarazem

nasyconego chłodem rodzinnej piwnicy

i z niepohamowaną zawiścią, że to inni

dumnie wyprostowani śledzą lot śmiertelnych strzał,

a nie ty, zapatrzony w schludny ryneczek

pierwszej miłości, wzniosłej ofiary i marzenia,

które nigdy nie przyoblekło się w kształty

oczywiste i konieczne, jedyne i bezwzględne.

[z tomu: Julian Kornhauser Wiersze z lat osiemdziesiątych, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1991, str. 144]