TERAZ'43

Dzisiaj rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Nie jestem specjalnym fanem montaży zdjęć współczesnych i historycznych, ale robota Marcina Dziedzica ma sens! Jego kolaże, wykorzystujące m.in. fotografie z  tzw. raportu  Jürgena Stroopa (generał-majora SS), pojawiły się w wydanej rok temu książce TERAZ'43 LOSY, gdzie autorką tekstów jest Magdalena Kicińska. Więcej montaży Marcina Dziedzica można zobaczyć np. na stronie warszawa.naszemiasto.pl, gdzie zostały nazwane "wzruszającym albumem", ja jednak skłaniałbym się do zastąpienia przymiotnika "wzruszający" słowem straszny lub przerażający.

21 x JP2

[02.12.2014-14.04.2019]

Czyli małe résumé. Akurat kilka dni temu Łukasz Kniter zaczął na swoim blogu pokazywać zdjęcia z nowego projektu (Oblicza JPII), który poświęcony jest pomnikowym przedstawieniom świętego. Co ciekawe, tematu tego poza artystą o pseudonimie Peter Fuss (seria Santo Subito), nikt wcześniej u nas nie zdecydował się eksplorować (przynajmniej nic mi o tym nie wiadomo). Jak widać z muralowych wizerunków, kult Jana Pawła II w Polsce jest - by tak to oględnie określić - dość problematyczny...

ŚW. JAN PAWEŁ II PATRON WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO

[Włocławek, Bulwary Marszałka Józefa Piłsudskiego, 14.04.2019 ]

Wczoraj w drodze powrotnej z Gdyni. Rok temu wypatrzyłem to miejsce na moście, ale wtedy byłem tu przed południem, a ponieważ musiałem jechać dalej, więc nie mogłem poczekać aż reflektor znajdzie się we właściwej pozycji. Po zrobieniu zdjęcia poszedłem coś zjeść... Zobaczyłem szyld anonsujący "placek wolności" czyli "polską pizzę" (sic!), więc wszedłem do przybytku oferującego te specjały i to był błąd. Na pewno za proces rośnięcie ciasta tego czegoś, co miało być rodzimą pizzą i emanacją wolności, odpowiadały nie drożdże, a jakieś substancje chemiczne (zaimportowane nie daj Boże z Niemiec...). Jeżdżąc po Polsce często zamawiam pizzę Mergheritę, bo jest to zwykle jedyne dostępne wegetariańskie danie poza ruskimi pierogami, więc mam pewne rozeznanie w tym, jak można spieprzyć tę genialną potrawę z Włoch rodem. Wydawało mi się jednak, że nic już nie jest mnie w stanie zaskoczyć. Nikt jednak nie powinien ignorować hiszpańskiej inkwizycji... "Polska pizza" i "placek wolności" jakoś idealnie łączą mi się z tym panem w białym stroju, co go przedstawiono na muralu.

El Al Building

[23.03.2019]

Od zaplecza, od parkingu przy Bograshov Street. Kapitalny brutalizm! Obecnie (chyba nie w całości) pustostan. Tel Awiw jest sławny z architektury bauhausowskiej, która powstała przed wojną, mnie natomiast znacznie bardzie podobała się ta z lat: pięćdziesiątych, sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. I myślę, że to w ogóle jest temat.

Yves Marchand & Romain Meffre „Budapest Courtyards”

Z zdjęciami duetu Yves Marchand & Romain Meffre zetknąłem się dawno temu. Kiedy to mogło być? W 2011? Chyba wtedy w Berlinie w księgarni u Dussmana zobaczyłem album The Ruins of Detroit wydany przez Steidla. Książki wówczas nie kupiłem (cena podchodziła pod 100 Euro), licząc, że po jakimś czasie  trafię na to wydawnictwo w przecenie u Langera Blomqvista. Nie trafiłem. W tym samym roku (2011?) uczestniczyłem w debacie Archiwum jako projekt, którą wymyślił i doprowadził do skutku Krzysztof Pijarski, a podczas tego wydarzenia jeden z zaproszonych panelistów – John Tagg, określił zdjęcia Marchanda i Meffre’a jako „ruin porn”. Co fajnie może funkcjonować jako argument polemiczny w dyskusji, ale czy termin ten jest wyczerpującą deskrypcją dokumentalnego zapisu, jaki francuscy fotografowie zrealizowali w Detroit? No właśnie… Dawno nie zaglądałem na ich internetową stronę, a gdy zrobiłem to wczoraj, czekało mnie tam miłe zaskoczenie w postaci cyklu Budapest Courtyards z lat 2014-2016. Zachęcam więc do oglądania  „courtyard porn” francuskiego duetu, co piszę świadom faktu, że przecież my wszyscy – fotografowie posługujący się konwencją dokumentalnego zapisu, dostarczamy publiczności materiał do uprawiania niezobowiązującego podglądactwa (nawet jeżeli naszym celem jest próba przekonania widzów/czytelników do czegokolwiek…). Enjoy!

Adam Shorin pisze w Forward o wystawie WIDOK ZZA BLISKA

Co cieszy, a mnie szczególnie, że właśnie na łamach Forward, dziennika założonego w 1897 roku i wydawanego pierwotnie w jidysz pod nazwą Forwerts.

(prostokąt światła na tle ciemności)

Charles Reznikoff

[Kiedy wszedłem do łóżka]

Kiedy wszedłem do łóżka, było już po północy

ale stwierdziłem, że nie mogę zasnąć

i dalej myślałem o bolączkach dnia.

Wydawało mi się, że najlepiej będzie

jak wstanę i pójdę na długi spacer po milczących ulicach

ale byłem zbyt zmęczony, żeby wyjść z łóżka - 

nawet ubranie się na powrót było ponad siły.

Kiedy przewracałem się niespokojnie z boku na bok

wpadł mi w oko garaż na podwórku -

dach pokryty gładką warstwą śniegu.

Z miejsca gdzie leżałem nie było widać księżyca

ani nawet podwórka

ale dach garażu lśnił jak prostokąt światła

na tle ciemności -

prostokąt światła

na tle ciemności.

Patrząc nań, zapomniałem o sobie

i zapadłem w głęboki, spokojny sen.

[Wiersz w przekładzie Piotra Sommera z tomu: Charles Reznikoff, Co robisz na naszej ulicy, WBPiCAK, Poznań 2019, s. 205. Jest 23:08, pomyśleć, że jeszcze ok. 12 dzisiejszego dnia wchodziłem do gmachu Gemäldegalerie w Berlinie, żeby zobaczyć wystawę Mantegna und Bellini. Meister der Renaissance. Biały prostokąt na ciemnym tle też nie do pogardzenia...]

HaChashmonaim Tower

[24.03.2019]

Czyli telawiwski mordor od zaplecza...

PARĘ SŁÓW W MATCZYNYM JĘZYKU

 

Ta książka to rewelacja! Antologia poetek żydowskich piszących w jidysz, którą opracowały: Joanna Lisek, Karolina Szymaniak i Bella Szwarcman-Czarnota. W przekładzie tej ostatniej błyskotliwa Irena Klepfisz, o której twórczości - wstyd przyznać - nie miałem bladego pojęcia...

(dławiąc się raz po raz)

Henri Cole

PUSTUŁKA AMERYKAŃSKA

Przysiadłaś na schodach przeciwpożarowych

i jesz obiad: szarpiesz obdartą ze skóry mysz

jak czerwone struny harfy, dławiąc się raz po raz

sinym, żylastym mięsem i krwawiącym ogonkiem.

W idealnie dopasowanej czarno-białej kominiarce

wyglądasz jak wypchany ptak szklanej gablocie,

gdzieś między egzystencją zwierzęcia i człowieka.

Język miłości jest daleko. Widzisz mnie?

Jestem człowiekiem. Tylko ja posiadam

długie czyste ręce i znudzone usta. To mój dom,

szczeka w nim pies, który boi się pustki jak

ja, gdy dusza legnie do rzeczy, próbując

stworzyć coś, co nie byłoby ani osobiste, ani abstrakcyjne,

niczym księżyc widoczny pomiędzy sosnami.

[Z książki: Oko wie lepiej. Ashbery, Clover, Cole. Wiersze w tłumaczeniu Jacka Gutorowa, Wydawnictwo, Wrocław 2018, s. 100. Fajny jest ten Henri Cole, jeszcze do niego nie raz wrócimy.]

WIDOK ZZA BLISKA - finisaż wystawy

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DZIŚ I JUTRO!

(postać w spodniach odwraca się i uśmiecha - przyklejonym uśmiechem)

Charles Reznikoff

[Zbyt wczesny to ranek]

Zbyt wczesny to ranek

by w parku było wielu ludzi

ale ta dwójka przed mną

przystaje co jakiś czas

żeby się objąć i pocałować:

wysoki, mocno zbudowany mężczyzna,

wciąż jeszcze w zimowym palcie,

i drobna postać w spodniach.

Obejmują się

i ledwo przestaną się całować

zaraz znów zaczynają,

jakby nie mieli nigdy dość.

W istocie, nic bardziej stosownego

w tak piękny poranek –

pierwszy ciepły dzień wiosny.

Kiedy ich mijam

postać w spodniach odwraca się i uśmiecha –

przyklejonym uśmiechem

niepozbawionym podobieństwa do uśmiechu starożytnego Apolla –

a szare oczy lśnią szkliście –

i nie jest to wcale dziewczyna

ale młodzieniec

któremu przydałoby się ogolić.

[Wiersz w przekładzie Piotra Sommera z tomu: Charles Reznikoff, Co robisz na na naszej ulicy, WBPiCAK, Poznań 2019, s. 166. Wspaniały Charles Reznikoff! Wspaniała książka! Będzie jeszcze o niej tutaj nie jeden raz mowa. Pozwolę sobie jednak teraz na prywatę i zadedykuję ten wpis naszemu małemu firerkowi (pleonazm całkowicie zamierzony) oraz jego partyjnym towarzyszom, którzy przy okazji wyborów do Parlamentu Europejskiego zafundowali obywatelom mojego kraju kolejną kampanię nienawiści. Z pewnością nie ostatnią...]

(Sukienka w białe kwiatki do połowy łydek, białe pończochy, czarne płaskie lakierki)

Janina Katz

KINDERBAL W NETANYI

W kacie sali siedzi pobożna dziewczynka. Sukienka w białe kwiatki do połowy łydek, białe pończochy, czarne płaskie lakierki. Dźwiga ciężar dwunastu lat i niewidocznych piersi. Jej rówieśniczki, lolitki, tańczą w rytmie maszyn udających instrumenty muzyczne, w zmieniających się z szybkością błyskawicy kolorowych światłach. Kręcą bioderkami. Buzie bez wyrazu. Są cool. Wśród nich chłopczyk w białej, całkowicie rozpiętej koszuli.
     W innym kacie sali, z grubą filozoficzną książką w twardej zielonej okładce (Szestow: Anthology) na pudełku, siedzi stara dziewczynka, bezbożna od prawie pięćdziesięciu lat. W długiej sukni w kolorze bladego bakłażanu, opalona na pomarszczony brąz, z gołymi ramionami.
     Za chwilę odłoży książką i wyjdzie z drinkiem i papierosem przed hotel. Noc jest ciepła. Gwiaździsta. W dole szumi morze. Stara dziewczynka wyje cichutko do niewidocznego po tej stronie księżyca.
     Biała półciężarówka zatrzymuje się przed hotelem. Mała pobożna dziewczynka wychodzi zza obrotowych drzwi, i drobnym spokojnym kroczkiem podchodzi do auta. Rodzice, lub starsze rodzeństwo odwożą ją do domu.
     Stara dziewczynka zabiera swoje lalki i szmatki (Szestow: Anthology, ciężki klucz i papierosy) i odjeżdża szabasową windą do swojego pokoju.

[Z książki: Janina Katz, Pisane po polsku, Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt 2008, s. 21-22]

(Zbyt wielu mężczyzn, kobiet i dzieci z oczami z tyłu głowy?)

Janina Katz

Jesteś moimi pięcioma zmysłami

Jesteś moimi pięcioma zmysłami.

Moja Jerozolimo.

Niekończąca się

przygoda miłosna.

Otwarta rana,

by nie psuć wrażenia,

omotana w złocistą pajęczą sieć.

Moje oczy tropią szansę 

wymknięcia się 

do Ciebie, Jerozolimo.

I trochę dalej na północ

do ciebie 

o oliwkowej skórze. 

Widzisz, 

gdy język się boi,

rozkwitają metafory.

Dlaczego Izrael

Spóźniona Żydówka,

próbuję zrozumieć,

co to wszystko zrodziło.

Tę czułość i troskę.

I strach.

Pustynny wiatr?

Zbyt wielka danina krwi?

Morze. Piasek?

Morze. Piasek?

Moje rozpalone ciało?

Zbyt wielu mężczyzn, 

kobiet i dzieci

z oczami z tyłu głowy?

Pycha osaczonych?

Moja ślepa miłość?

[Po powrocie z Eretz Israel. Może jeszcze dodałbym tu wiersze Izrael i Izaak, ale już je wcześniej wklejałem. Do Jerozolimy nie dotarłem tym razem (czego specjalnie mi nie żal), a także do Hajfy (tu wręcz przeciwnie, bardzo chciałem tam pojechać), ale program pobytu - którego celem było sfotografowanie wybranych budynków architektury bauhausowskiej - miałem maksymalnie napięty. Poznałem za to dość dobrze, tę właśnie część Tel Awiwu, nazywaną także - całkiem słusznie - „białym miastem‟. Ledwo przyjechałem do domu (wczoraj o północy) i już zaczynam tęsknić za powrotem... Wiersze Janiny Katz przełożyła Bogusława Sochańska i pochodzą z wydanego w 2011 roku tomu Powrót do jabłek (s. 146 i 142).]

Reading Power Station

[Tel Aviv, 24.03.2019]

Elektrownię uruchomiono w 1938 roku. Z tego właśnie okresu pochodzi dwuskrzydłowy budynek z centralną trójkondygnacyjną wieżą, zaprojektowany przez Eda Rosenhaka. Stojący za nim potężny betonowy komin to sprawa późniejsza.