TERRIBLY CLOSE

Wernisaż już jutro (o 18:00 w budynku przy ul. Krakowskiej 46), wystawa czynna od 1 grudnia 2018 (do 31 marca 2019). 

MIĘSO JAKO METAFORA (16)

Elfriede Gerstl

o jedzeniu sznycla i niepięknie natury

przyznaję że to luksus

gdy ten pejzaż drzew i krzewów

przesuwa się

za oknem mojego wagonu restauracyjnego

albo 

siedzę w stalowym ptaku AUA lub BEA

a on rozpościera się pod moimi stopami 

czy na każde drzewo mam patrzyć z czcią

czy każde drzewo ma mnie uczcigodniać

pani matka natura i ja

mamy do siebie dystans

ona nich się do mnie zanadto nie zbliża

                         ze swoim rykiem, wiciem się

i górzystymi wyrostkami

od których ja obiecuję trzymać się z daleka

z wyjątkiem sznycla na moim talerzu

ufając że jako skrawek natury

nie stanę się sznyclem 

                         dla innego skrawka natury

[Wiersz w przekładzie Ryszarda Wojnakowskiego z książki: Elfride Gerstl, Używam więc jestem / Ich gebrauche also bin ich, Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2018, s. 157. A wpisywałem ten tekst słuchając NonSimfonii Octaviana Nemescu, który to utwór i Państwu polecam]

Lidzbark Welski, ul. Działdowska (23/11/2018)

W Lidzbarku Welskim byłem wcześniej dokładnie dziesięć lat temu, tyle że w październiku. Kończyłem wtedy pracę nad Niewinnym okiem i fotografowałem synagogi zlokalizowane w pobliżu. I teraz też właściwie tylko przejechałem przez miasto, zatrzymując się na wykonanie zdjęcia, a dziesięć lat wcześniej skierowałem się do hotelu położonego na jeziorem. Praca nad projektem o muralach wymaga szybkiego przemieszczania się i pokonywania dużych odległości (ostatnio wykręciłem 1650 kilometrów). Przyjeżdżam do lokalizacji, błyskawicznie robię zdjęcia i gnam dalej, a powinienem (odczuwam tego coraz większą potrzebę) bardziej się porozglądać po okolicy...

Michał Dąbrowski na culture.pl o moim projekcie dotyczącym murali

Tekst Michała ma też wersję angielską oraz rosyjską.

"Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady" od 01.12.2018 w Muzeum Etnograficznym w Krakowie!

[Józef Piłat Sklepik żydowski w Dębskiej Woli (1964), Muzeum Narodowe w Kielcach]

A wernisaż już w następny piątek, 30 listopada 2018 roku w budynku przy ul. Krakowskiej 46 o godzinie 18:00, SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Kielce, ul. Winnicka (19/11/2108)

Na budynku przedszkola...

(Na tej wyspie, jak między snami, kręcę się wolno)

Wioletta Grzegorzewska

Czas mew

Na tej wyspie, jak między snami, kręcę się wolno,

jestem podwójna, choruję na przewlekle tygodnie.

Mgła na stromych ulicach jak ruchliwy Ariel

wypływa z drzew, skręca włosy kobiet.

W czasie odpływu żaglówki kiwają się na piasku.

Lokale przy High Street cuchną frytkami, groszkiem

i baraniną w miętowym sosie. Turyści nad rumem

od zmierzchu do świtu trwonią się w knajpkach.

Poduszkowce jak białe skorupiaki uciekają z wody.

Do filiżanek spadają piwonie: usta - płatki - usta.

Wypełniają się salony gier. Zwijają pola golfowe.

Zabierz mnie z tego raju, gdzie czuję się mdło

jak herbata z mlekiem. Zabierz zanim wyparuję.

[Lubię wiersze Wioletty Grzegorzewskiej, choć zapewne nie dogadalibyśmy się w wielu sprawach, także (czy przede wszystkim) tych dotyczących sztuki. Ostatnio autorka Czasów zespolonych przeżyła załamanie nerwowe, a na facebooku szczegółowo opisała swoją próbę samobójczą. Takie to czasy, że odbieranie sobie życia także zagarnęły social media... Ponieważ właśnie na facebooku umieszcza ona regularnie selfiki, czyli kolejne wersje swej persony (większość poetek, pisarek tak postępuje), wrzuciłem do googla jej nazwisko i popatrzyłem na wyniki w grafice. Bardzo symptomatyczne, nie tylko w kontekście biograficznym czy aspekcie autokreacyjnym... W momencie załamania psychicznego jej profilowym zdjęciem była ta sama fotografia, która pojawiła się na skrzydełku Czasów zespolonych.]

[Trochę autokreacji...]

Widok zza bliska (II)

[Postaci z rzeźby Józefa Piłata Sklepik żydowski w Dębskiej Woli, Muzeum Narodowe w Kielcach]

Jeszcze raz praca Józefa Piłata Sklepik żydowski w Dębskiej Woli i sportretowane w niej osoby (w porządku od lewej strony): Mejer Lowenstein, zwany Majorem lub Majorkiem, jego córka Ruchla Orzech i jej mąż Mejloch Orzech, zwany Mejlokiem.

Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady

[Fragment rzeźby Józefa Piłata Sklepik żydowski w Dębskiej Woli, Muzeum Narodowe w Kielcach]

30 listopada w Muzeum Etnograficznym w Krakowie otworzy się wystawa pod tym tytułem. Będzie można na niej zobaczyć także widoczny powyżej portret Ruchli Orzech, stworzony przez Józefa Piłata (a sfotografowany w zbliżeniu przeze mnie), pochodzący z jego fenomenalnej pracy Sklepik żydowski w Dębskiej Woli (1964). Na wystawie zdjęcie to będzie miało dwa metry wysokości. Więcej informacji już niebawem.

MIĘSO JAKO METAFORA (15)

Tadeusz Różewicz

DO SERCA

Widziałem

specjalistę kucharza

wkładał rękę

do pyska

i przez tchawicę

wpychał ją do wnętrza

owcy

i tam w żywym

chwytał serce

zaciskał [place

na sercu

wyrywał serce

jednym szarpnięciem

tak

to był specjalista

1959

CORRIDA

(afisz)

Czarny wulkan

dymi krwią

wyrzuca 

białe piany 

byk

naszpikowany

ostrzami

ogłuszony rykiem

ludzkiej masy

opada

spływa na arenę

łagodnieje

jak wykrwawiona flaga

rogi

nozdrza

w górze mięsa

oko

zachodzi mgła

lawa zastyga

w słońcu

białe pończochy

lakierowane pantofle

1969

GODZINA KARMIENIA

Miasto wyłania

z dymów i mgieł

gruby odwłok

powleczony neonami

wygasa

prostytutki

wykonują mechaniczne

ruchy

z twarzą daleką i martwą

głosy

parzących się

dorosłych osobników

trwożą

dzieci

za parawanem

tygrys bóg zamknięty

w żelaznej klatce

w ZOO

mruży żółte ślepia

jeszcze nie przyszła

godzina karmienia

godzina otwarcia

tygrys bóg drzemie

wśród własnych

odchodów

[Zaniedbałem ostatnio cykl poetyckich prezentacji Mięso jako metafora... Więc niniejszym nadrabiam (jakkolwiek wczorajszy wpis doskonale się do tej serii nadaje). Teksty Tadeusza Różewicza pochodzą z  tomów: Zielona róża (1961) - wiersz Do serca i Regio (1969) - wiersze Corrida i Godzina karmienia. Miłej (jeżeli to możliwe w tym przypadku?) lektury!]

"Ryba" po raz drugi

Elizabeth Bishop

                Ryba

Przekład Andrzej Sosnowski

Złowiłam potężną rybę

i trzymałam ją obok łodzi

w pół nad wodą, na moim haczyku

tkwiącym mocno w rogu jej pyska.

Nie walczyła.

Wcale nie podjęła walki.

Zwisał chrapliwy kolos

pokonany i zasłużony,

nieprzyjemny. Tu i ówdzie
jego brązowa skóra zwisała

płatami jak wiekowa tapeta,

a wzorek najciemniej brązowy

był jak tapeta:

zarysy wybujałych zbóż

w plamach i zaniku ze starości.

Usiany był skorupkami pąkli,

ładnych wapiennych rozetek

i pokryty chmarą

maleńkich białych wszy morskich,

a spod jego brzucha zwisały

dwa lub trzy strzępy zielska.

Gdy jego skrzela wdychały

przeokropny tlen

- straszne skrzela,

czerstwe i świeże od krwi,

które mogą tak paskudnie skaleczyć - 

myślałam o brzydkim białym mięsie

ubitym w nim jak pierze,

o dużych ościach i małych, 

od dramatycznych czerwieniach i czerniach

jego połyskliwych wnętrzności,

o różowym pęcherzu pławnym

jak duża piwonia.

Patrzyłam w jego oczy

sporo większe od moich,

lecz płytsze i zażółcone,

tęczówki cofnięte, owinięte

w wytartą cynfolię,

widziane przez grube szkła

ze starej porysowanej galarety.

Odrobinę się przesunęły, lecz nie po to,

by odwzajemnić spojrzenie.

- Z grubsza tak, jak się przechyla

jakiś eksponat ku światłu.

Podziwiałam posępne oblicze,

mechanizm jego paszczęki,

i wtedy zobaczyłam,

że z dolnej wargi

- jeśli to można tak nazwać - 

zawziętej, wilgotnej, morderczej

zwisa pięć starych linek w kawałkach,

a właściwie cztery i stalowy przypon

z krętlikiem wciąż na swoim miejscu,

z całą piątką ich wielkich haczyków,

które zwyczajnie wrosły w jego pysk.

Jedna zielona, wystrzępiona na końcu,

gdzie ją obciął, dalej dwie grubsze

i cienka jak nić czarna,

wciąż skręcona po naprężeniu i cięciu,

kiedy strzeliła, a on pierzchł.

Jak ordery z ich wstążkami,

które siepią się i powiewają,

pięć włosów brody mądrości

wlokła jego obolała szczęka.

Gapiłam się tak i gapiłam,

a triumf powoli napełniał

małą wypożyczoną łódź,

począwszy od kałuży w zęzie

z tęczą rozpostartą przez olej,

dookoła zardzewiałego silnika,

po czerpak z rdzą pomarańczową,

ławki spękane od słońca,

dulki przymocowane sznurkami,

okrężnice - aż wszystko to 

była tęcza, tęcza, tęcza!

I wypuściłam rybę.

Santarém (2018)

                         The Fish

I caught a tremendous fish

and held him beside the boat

half out of water, with my hook

fast in a corner of his mouth.

He didn’t fight.

He hadn’t fought at all.

He hung a grunting weight,

battered and venerable

and homely. Here and there

his brown skin hung in strips

like ancient wallpaper,

and its pattern of darker brown

was like wallpaper:

shapes like full-blown roses

stained and lost through age.

He was speckled with barnacles,

fine rosettes of lime,

and infested

with tiny white sea-lice,

and underneath two or three

rags of green weed hung down.

While his gills were breathing in

the terrible oxygen

− the frightening gills,

fresh and crisp with blood,

that can cut so badly –

I thought of the coarse white flesh

packed in like feathers,

the big bones and the little bones,

the dramatic reds and blacks

of his shiny entrails,

and the pink swim-bladder

like a big peony.

I looked into his eyes

which were far larger than mine

but shallower, and yellowed,

the irises backed and packed

with tarnished tinfoil

seen through the lenses

of old scratched isinglass.

They shifted a little, but not

to return my stare.

– It was more like the tipping

of an object toward the light.

I admired his sullen face,

the mechanism of his jaw,

and then I saw

that from his lower lip

– if you could call it a lip –

grim, wet, and weaponlike,

hung five old pieces of fish-line,

or four and a wire leader

with the swivel still attached,

with all their five big hooks

grown firmly in his mouth.

A green line, frayed at the end

where he broke it, two heavier lines,

and a fine black thread

still crimped from the strain and snap

when it broke and he got away.

Like medals with their ribbons

frayed and wavering,

a five-haired beard of wisdom

trailing from his aching jaw.

I stared and stared

and victory filled up

the little rented boat,

from the pool of bilge

where oil had spread a rainbow

around the rusted engine

to the bailer rusted orange,

the sun-cracked thwarts,

the oarlocks on their strings,

the gunnels – until everything

was rainbow, rainbow, rainbow!

And I let the fish go.

 North & South (1946)

[Przekład Andrzeja Sosnowskiego przepisałem z książki: Elizabeth Bishop, Santarém, Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2018, s. 21-23.]

Warszawa, ul. Stefana Okrzei (10/11/2018)

ZAPRASZAM SERDECZNIE!

Brzeg, ul. Oławska (09/11/2018)

Znalazłszy się na tej ulicy, jej widok wydał mi się dziwnie znajomy i przypomniałem sobie zaraz cykl Wojtka Sienkiewicza Ulica Oławska... Tyle, że miejsce sfotografowane przez niego znajduje się kilkaset metrów dalej. Wyjazd, z którego wróciłem wczoraj wieczorem okazał się być nadzwyczaj owocny, jakkolwiek wolałbym, żeby dzień trwał dłużej. Nie można jednak mieć wszystkiego... 

Radomsko, ul. Tadeusza Kościuszki (11/11/2018)

Tamtejszy MOSiR. Dzisiaj o 14:29.

Odblaski z Østerdalsgade

[2104]

Chciałoby się wrzucać kolejne kadry z Blue Pueblo, ale cykl liczy tylko 16 ujęć, a większość już tutaj została zaprezentowana. Owszem, mógłbym pogrzebać w archiwum, a właściwie to musiałbym na nowo zeskanować filmy z Kopenhagi, ponieważ przy zmianie komputera tego właśnie folderu nie zarchiwizowałem. Więc być może coś by się jeszcze znalazło?

Odblaski z Østrigsgade

[Kopenhaga, 2013]

Chyba jedyna fotografia w cyklu, na której pojawia się element ludzki na ulicy (owszem, zdarzają się inne elementy ludzkie, ale zawsze w pojazdach mechanicznych). Kurier z paczką dzwoni do drzwi pod numerem 21.

Dzisiaj w Krakowie takie lśnienie, jakie zdarza się w Kopenhadze. Tylko powietrze pachnie zupełnie inaczej (śmierdzi jak cholera!).

Dzisiaj tylko dobre wiadomości

Chciałoby się nic nie mówić, tylko słuchać... Od bardzo dawna żadna płyta tak mną nie wstrząsnęła. Giuliamo Carmignola w najwyższej formie. Ale przecież to nie są zawody sportowe! Carmignola, uczeń Nathana Milsteina i Henryka Szerynga, gra sonaty oraz partity JSB nadzwyczaj precyzyjnie i - szukałem długo właściwego słowa, a to użyte za chwilę, wszystkim przecież znane, mimo pewnych obciążeń, wydaje mi się jak najbardziej na miejscu - mistycznie. Ciekawe jak poradziłby sobie z Sonatami różańcowymi Heinricha Ignaza Franza von Bibera czy z sonatami Arcangelo Correllego z opusu 5. Może jeszcze nagra te utwory?

Efekt pasażu. Konfrontacje i negocjacje tożsamości we współczesnych praktykach artystycznych - świeżo wydana, obszerna książka Romana Lewandowskiego (pomyślana także jako podręcznik akademicki), gdzie i o projekcie Niewinne oko nie istnieje jest napisane, a zreprodukowana praca, to fotografia (mój wybór) przedstawiająca budynek byłej synagogi w miejscowości Kargowa w Lubuskiem. Bardzo lubię to zdjęcie, jakkolwiek historia w tle tego kadru do dobrych wiadomości nie należy...

Dębica, ul. Ignacego Paderewskiego (04/11/2018)

Ciemno już się robiło, a miejsca było tutaj tyle, co kot napłakał, tak że nawet szerokie przecież 15mm Irixa ledwie dało radę... 

Blok stoi vis a vis boiska Iglopolu Dębica, a tam, na konstrukcji utrzymującej trybunę wisiał baner z hasłem: 11 LISTOPADA WSZYSCY NA MARSZ.

Nie udał się desant dzieci smoleńskich na fotele prezydentów miast...

W Krakowie 64,6 do 35,4 dla Jacka Majchrowskiego.

W Gdańsku 64,7 do 35,3 dla Pawła Adamowicza.

(Rozkład głosów wg. portalu wyborcza.pl z 21:29)

Z pewnością to głosowanie miało charakter referendum (Majchrowski nie jest bohaterem z mojej bajki), które populiści z PiS przerżnęli z kretesem. Jak widać trzydzieści kilka procent to maksymalny pułap ich popularności, za rok (jestem o tym przekonany) będzie mniej!

Lśnienie z Sundholmsvej

Kopenhaga, Sundholmvej (2013)

Pięć lat temu jesienią byłem w Kopenhadze i zarejestrowałem ten kadr. Bardzo go lubię, choć światło na nim jest chłodne... Zdjęcie znalazło się w wydanym z Grzegorzem Wróblewskim artbooku Blue Pueblo (na str. 28).

(Nic w płaszczu Prospera )

Tadeusz Różewicz

DRZWI

W ciemnym pokoju

na stole stoi kieliszek

czerwonego wina

przez otwarte drzwi

widzę krajobraz dzieciństwa

kuchnię w niebieskim czajnikiem

serce Jezusa w cierniowej koronie

przeźroczysty cień matki

w okrągłej ciszy 

piane koguta

pierwszy grzech

białe ziarnko w zielonym

owocu miękkie

gorzkawe

pierwszy diabeł różowy

poruszający półkulami

pod jedwabną suknią w groszki

uchylają się

w oświetlonym krajobrazie

trzecie drzwi

a za nimi we mgle

w głębi 

trochę na lewo

albo w środku

nic

nie widzę

1966

PRZENIKANIE

śmierć

przenika przez życie

jak światło

przez pajęczynę

wiszącą w drzwiach 

otwartego pokoju

konający wyprowadzał się

długo krzycząc szukając

wybiegów układał się 

śmierć zjadała rysy

kolejnych twarzy nałożone

na kość

KWIECIEŃ 1955 ROK

Spóźniona wiosna

zimna oszroniała

pełna gawronów

z czarnym chrustem w dziobie

niepokój na skrzydłach

za oknem czerwone mury

pokryte sadzą

płonące okna fabryk

bielma szpitali

o słońcu nawet nie śni się

na wystawie Delikatesów 

rozsypane cytryny

na ulicy

mizerny człeczyna

pcha wózek ze wspaniałą 

dekoracyjną 

trumną

dwaj młodzieńcy

na ten widok wybuchają

śmiechem

jeden z nich powiada

"pewno nieboszczyk odsyła"

po powrocie do domu

owinąłem się kocem 

i drzemałem

Gliwice

[Takie wybrałem na dziś wiersze Tadeusza Różewicza, poety z przed trzech, czterech czy nawet (uwzględniając  najntisów i millenialsów) pięciu epok. Z książek Nic w płaszczu Prospera (1963), Twarz trzecia (1968) i Regio (1969).]

(na wzniesieniach i upadkach powiewają białe flagi)

Tadeusz Różewicz

KAPITULACJA

                                                             Dla H. M. E.

na wszystkich

moich wieżach snach

na słowach

na milczeniu

powiewają białe flagi

na mojej nienawiści

na mojej miłości

na poezji

zatknięte białe flagi

na wszystkich 

murach krajobrazach

na przeszłości

i przyszłości

wywiesiłem białe flagi

na twarzach

na imionach

na wzniesieniach i upadkach

powiewają białe flagi

ze wszystkich moich okien 

spływają białe flagi

we wszystkich rękach

trzymam białe flagi

1966

[Wiersz z tomu Twarz trzecia (1968). Inicjały H. M. E. należą zapewne do Hansa Magnusa Enzensbergera. Ostatnio dużo czytam Różewicza - kupiłem sobie na Allegro wydane przez Ossolineum w 1971 jego Poezje Zebrane. Książka nie ma obwoluty, a w środku znajdują się zdezaktualizowane pieczątki Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Szczytnie. Czytam te wiersze i znajduję dużo odniesień do konkretu, trafionych obserwacji czy diagnoz... teksty Różewicza sprzed czterdziestu i więcej lat brzmią zaskakująco świeżo. No właśnie, jeżeli dla pewnego krytyka taki Jerzy Kronhold jest "poetą sprzed dwóch epok", to sprzed ilu epok byłby Tadeusz Różewicz?]