Sutra słonecznikowa

Zabrałem dzisiaj ze sobą do wanny „Utwory poetyckie” Allena Ginsberga w przekładzie Bogdana Barana (ponieważ bardzo lubię czytać poezję podczas zanurzania się w wodzie) z zamiarem przeczytania na nowo poematu „Sutra słonecznikowa”, dla czystej przyjemności i m.in. dlatego też, że pojawia się tam przywołany z nazwiska Jack Kerouac. A nad Jackiem Kerouakiem i jego powieściami, które wydaje właśnie WAB, pastwi się niezmiernie w Dwutygodniku Marcin Sendecki i pewnie ma rację, ale może z wyłączeniem „W drodze”, bo przy wszystkich swoich czysto literackich mankamentach, proza ta zawiera kapitalny materiał obserwacyjny. I czytając rok temu na nowo powieść Kerouaca, przed oczami cały czas przesuwały mi się oglądane wcześniej na stronie Biblioteki Kongrsu USA, zdjęcia Johna Vachona, Arthura Rothsteina, Jacka Delano i Ben Shana, które w drugiej połowie lat 30.  (akcja powieści rozpoczyna się w 1946) wykonywali na zlecenie FSA. Ponieważ Jack Kerouac jest autorem przedmowy do albumu „The Americans” Roberta Franka, co było ze strony wydawnictwa chwytem czysto marketingowym, jego fotografie traktuje się jako rodzaj ilustracji do „On the Road”. Tymczasem materiał zawarty w albumie Franka i sposób ułożenia ze zdjęć wizualnej narracji, idzie znacznie dalej, niż kerouakowskie historie z „Dharma Bums”, „Podziemnych” czy wydanych świeżo „Maggie Cassidy” i „Big Sur”… Wracając do Ginsberga i jego tekstów z tomiku „Skowyt i inne wiersze”, to ciągle czytam je z zainteresowaniem i bez specjalnych zastrzeżeń. Przy okazji, przypomniała mi się historia sprzed 30 lat, dotycząca biblioteki (już nieistniejącej) przy Konsulacie USA w Krakowie, gdzie można było wypożyczać do domu książki i gdzie mieli oczywiście wszystkie wydane tomiki Ginsberga (przez słynną oficynę City Light Books) poza „Skowytem”. Co nie było bynajmniej efektem działania jakiejś wewnętrznej cenzury w tej instytucji, tylko po prostu (o czym dowiedziałem się 2 lata później) tomik zwinęła moja znajoma M.W. i chyba należę do grona nie więcej niż 2-3-4 osób, które widzą kto był sprawcą tego przywłaszczenia… ;)

Allen Ginsberg

Sutra słonecznikowa

 

Wyszedłem na nabrzeże doku, gdzie ładują puszki bananów, usiadłem

pod ogromnym cieniem lokomotywy linii Southern Pacific by patrzeć na

zachód słońca nad wzgórzami pudełkowych domów i płakać.

Jack Kerouac, kumpel, siedział przy mnie na pogiętym zardzewiałym

żelaznym palu, mieliśmy te same myśli o duszy, otępiali, melancholijni, smutnoocy wśród splątanych stalowych korzeni drzew maszynerii.

Oleista woda rzeki odbijała czerwone niebo, słońce zapadało za grzbiety

wzgórz San Francisco, żadnych ryb w strumieniu, pustelnika w tych górach, tylko my o wilgotnych oczach, skacowani jak starzy włóczędzy na rzecznym nabrzeżu, zmęczeni ale sprytni.

Popatrz na Słonecznik, powiedział, a był tam mamy- szary cień na tle

nieba, wielkości człowieka, suchy, sterczące na szczycie starych trocin

Zerwałem się zachwycony - to był mój pierwszy słonecznik, wspomniałem

Blake'a - moje wizje - Harlem

i Piekła rzek Wschodniego Wybrzeża, dzwoniące mosty, Sandwicze Joes

Greasy, wózki martwych dzieci, czarce zdarte opony zarzucone, nie

naprawione, poemat z nabrzeża rzeki, prezerwatywy i garnki, stalowe

noże, nic porządnego, tylko wilgotny brud i jak brzytwa ostre wytwory

odchodzące w przeszłość

a szary Słonecznik trwał o zachodzie słońca, sponiewierany, z okiem

zapchanym przez sadz, smog i dym starych parowozów

pierścień krzywych płatków obwisły, połamany jak zdeptana korona

królewska, ziarna wypadłe z tarczy, z prawie-bezzębnych ust słonecznej

aury, promienie słońca ginęły w jego owłosionej głowie podobnej do

wyschłej pajęczyny drutów,

liście sterczące z łodygi jak ramiona, ruchomy korzeń w trocinach, kawałki

gipsu wypadłe spomiędzy czarnych gałązek, martwa mucha w jego uchu,

Mój słoneczniku, jakże nieświętą rzeczą byłeś; O moja duszo, kochałem

cię wtedy !

I Brud nie pochodził już od człowieka lecz od śmierci i ludzkich lokomotyw,

cały ten strój z pyłu, ten welon skóry pociemniałej od dymu lokomotyw.

sadza na policzku, powieka czarnej nędzy, zakopcona ręka, członek,

narośl wytworu gorszego-niż-brud - przemysłu - nowoczesności - cała ta

cywilizacja plamiąca iwą złotą szaloną ,koronę

i te mroczne myśli o śmierci i oczy w pyle i braku miłości, pędy i wyschłe

korzenie gdzieś w swojskiej stercie piasku i trocin, gumowe dolary -

zabawki, skóra maszynerii, kiszki i jelita auta, które płacze i kaszle, puste zapomniane puszki o zardzewiałych językach, nieszczęsny dzień, cóż jeszcze mógłbym wymienić, wypalony popiół chujokształtnego cygara, cipy taczek i mleczne piersi aut, dupy wytarte od siedzenia, zwieracze prądnic - wszystko to

wplątane w twe zeschłe korzenie - a ty tam przede mną o zachodzie

słońca, w całej chwale swego kształtu !

Doskonałe piękno słonecznika! doskonałe wspaniałe ukochane istnienie

słonecznika! słodkie oko natury dla nowego księżyca hipstersów,

zbudziłem się żywy i podniecony w cieniu zachodu chwytając złoty powiew wschodzącego słońca!

Ile much brzęczało wokół ciebie czystego mimo brudu, gdy przeklinałeś

niebiosa kolei i swą kwietną duszę?

Biedny martwy- kwiat! kiedy zapomniałeś, że jesteś kwiatem? kiedy

spojrzałeś na siebie stwierdzając, że jesteś bezsilną brudną starą

lokomotywą? upiorem lokomotywy? widmem i cieniem niegdyś potężnej

szalonej amerykańskiej lokomotywy?

Nigdy nie byłeś lokomotywą, Słoneczniku, zawsze byłeś słonecznikiem!

A ty Lokomotywo, jesteś lokomotywą, nie zapomnij !

I wziąłem gruby szkielet słonecznika i zatknąłem go u mego boku niczym

berło,

i wygłosiłem kazanie przed własną duszą a także przed duszą Jacka i

przed każdym, kto zechce wysłuchać,

- Nie jesteśmy workiem brudu, nie jesteśmy wstrętną tępą zakurzoną

lokomotywą bez duszy, wnętrze każdego z nas to piękny złoty słonecznik, każdemu z nas dane jest własne nasienie i dane są inne ciała, złotowłose nagie, które wyrastają na szalone czarne uroczyste słoneczniki o zachodzie, a my śledzimy je pod cieniem obłąkanej lokomotywy na nabrzeżu w San Francisco siedząc na stosach puszek, doznając wieczornych wizji.

 

przekład Bogdan Baran; w Allen Ginsberg Utwory poetyckie, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław, 1984